Saturday, March 6, 2010

Mỹ không có bộ giáo dục, còn VN có văn hóa truyền khẩu

Cái tựa entry này sẽ làm cho nhiều người thắc mắc, thậm chí khó chịu. Một cái tựa ... rất vớ vẩn. Vì hai phần trước và sau dấu phẩy chẳng ăn nhập gì với nhau. Nhưng nếu kiên nhẫn đọc đến hết bài, sẽ thấy giữa 2 phần có chút liên hệ logic. Là tôi nghĩ thế.

Trước hết, nói về phần đầu của cái tựa. Tôi rất mong những bạn đọc blog của tôi đều biết điều khẳng định ấy là sai. Mong vậy thôi, chứ không dám chắc. Vì ở Việt Nam, đã có nhiều hơn một người dám công khai khẳng định rằng Mỹ không có bộ giáo dục. Xin mở ngoặc, tôi nói "nhiều hơn một" có nghĩa là 2, vì tôi biết chắc chắn là có ít nhất 2 người; nhưng theo cách nói của tiếng Anh thì "nhiều hơn một" được hiểu đơn giản là "nhiều"; có lẽ cũng không sai!

Nói có sách, mách có chứng. Trước hết, xin mọi người hãy đọc entry của GS NVT, Việt kiều Úc, người đã từng rất ngạc nhiên, thậm chí shocked, khi đọc trên báo Việt lời khẳng định nói trên. Entry ấy ở đây.

Xin trích lại ở đây lời phát biểu của chuyên gia ấy, hiện vẫn còn nằm nguyên trên mạng, ở đây. Format in đậm nghiêng do tôi thêm vào để nhấn mạnh.

Ở Anh, Mỹ, khi kiểm định, Hội đồng thẩm định có quyền tối cao, nhà nước không tham gia nữa vì họ không có Bộ GD-ĐT.


Uả, vậy chứ mấy nước này có bộ giáo dục không vậy? GS NVT đã viết rất rõ ràng:

Ở Mĩ, bộ này có tên là “U.S. Department of Education” và website đàng hoàng www.ed.gov/index.jhtml. Còn Anh thì bộ giáo dục và đào tạo xuất hiện qua nhiều tên khác nhau như Ministry of Education (trước đây là Board of Education). Tra wikipedia thì được biết cơ quan quản lí giáo dục và đào tạo của Anh đã trải qua nhiều tên như Department for Education and Skills (từ năm 2001 đến 2007), Department for Children, Schools and Families (2007), Department for Innovation, Universities and Skills (2007-2009).


Nói thêm, 2 trang web của 2 Bộ Giáo dục này, đặc biệt là Bộ Giáo dục của Mỹ, là những địa chỉ tôi ra vào thường xuyên lắm lắm. Vì chúng rất hay. Vào trang web của bộ giáo dục Mỹ, tôi tìm được các thông tin về chủ trương, chính sách, hoặc cơ cấu tổ chức, nhân sự, và hoạt động của Bộ Giáo dục và chính phủ Mỹ liên quan đến vấn đề giáo dục của toàn nước Mỹ.

Và quan trọng hơn đối với tôi, ở đó còn có các số liệu thống kê về giáo dục Mỹ, các thực tiễn tối ưu (best practices) liên quan đến giáo dục để mọi người cùng học hỏi, các tài liệu hướng dẫn thực hành các vấn đề liên quan đến giảng dạy và học tập, và cả các nghiên cứu hàn lâm nữa.

Rất thuận tiện, và đáng đọc, cho tất cả mọi người đang hoạt động trong lãnh vực giáo dục dưới những vai trò khác nhau - giáo viên đứng lớp, nhà quản lý, nhà nghiên cứu, và các vị lãnh đạo ngành giáo dục. Trang ấy ở đây. Hình ngay dưới đây.

Trước đây tôi cũng có đọc cả phát biểu của chuyên gia ở Hà Nội lẫn entry của GS NVT, nhưng tin rằng có lẽ phóng viên ghi nhầm vì không hiểu hết ý của người phát biểu. Gì chứ việc này ở VN dễ xảy ra lắm. Nên bỏ qua, không chú ý.

Nhưng tôi thực sự giật mình khi cách đây 2 ngày, trong chuyến công tác Thái Lan vừa qua, được nghe lại lời phát biểu cũng vẫn chắc như đinh đóng cột như thế của một chuyên gia giáo dục đại học khác, lần này là chuyên gia ở TP Hồ Chí Minh (cho nó cân bằng í mà): Mỹ không có bộ giáo dục!

Sao thế nhỉ? Cả hai chuyên gia có những phát biểu "giật gân" này tôi đều biết rõ, là đồng nghiệp hẳn hoi, và là những nguời tôi đánh giá cao, làm việc khá nghiêm túc, giỏi giang hơn mức trung bình chung trong giới rất nhiều. Cả hai đều đã học nước ngoài, nước tư bản cẩn thận, sử dụng tiếng Anh thoải mái trong công việc.

Hai chuyên gia giáo dục của VN, một Nam một Bắc, đều đã công khai khẳng định nước Mỹ không có bộ giáo dục?

Băn khoăn, tôi hỏi hai người. Một người là một đồng nghiệp khác, đi cùng đoàn với tôi, và ngồi gần tôi trên cùng chuyến bay từ Bangkok về Sài Gòn. Người ấy nói, không tỏ ra bức xúc lắm, rằng có lẽ người ta muốn nói không có bộ giáo dục theo kiểu của mình, tức một bộ giáo dục can thiệp quá sâu vào việc vận hành của các trường. Nhưng tôi chưa cảm thấy thuyết phục lắm. Vì như thế, thì phải nói rằng ở Mỹ, bộ giáo dục không can thiệp vào việc của các trường, chứ không thể nói là không có bộ giáo dục.

Người thứ hai mà tôi hỏi, vâng, còn ai trồng khoai đất này nữa, đó là ông xã tôi. Và ông ấy nói, "Em ơi, đúng rồi còn gì, Mỹ nó đâu có các ministry giống như mình. Nó gọi là department mà!"

Và thế là tôi bỗng ngộ ra mọi việc (ừ, thì tôi tưởng bở thế). Nên mới bật ra phần thứ hai của cái tựa này. Tôi nhớ mang máng cũng đã từng nghe ai đó, rất lâu rồi, kể về việc nhầm lẫn này. Mỹ không gọi là ministry và minister (bộ và bộ trưởng như Việt Nam và một số nước khác), mà nó gọi là department và secretary. Ví dụ, department of education và secretary of education. Nếu không thực sự hiểu biết về thế giới (thời VN đóng cửa, chưa có internet), thì khi gặp từ department of education dám dịch là "bộ môn giáo dục", và secretary of education dịch là "thư ký bộ môn giáo dục", không biết chừng!

Vậy thì, có thể mọi việc đã diễn ra như thế này chăng: có ai đó (cỡ bậc thầy, cao niên một chút) nghĩ rằng Mỹ không có bộ giáo dục vì thấy nó không có "ministry of education". Người ấy đã chân thành nhưng hăng hái phát biểu suy nghĩ nhầm lẫn này công khai ở nơi nào đó. Với một ấn tượng rất sâu sắc rằng vì Mỹ không có bộ giáo dục nên các trường đại học được sự tự chủ rất cao (điều này không phải là sai hoàn toàn: có bộ, nhưng bộ không can thiệp gì nhiều, các trường rất chủ động --> có thể coi như là không có bộ?)

Sau đó, những người khác cứ thế mà phát biểu theo, không kiểm chứng lại?

Có lẽ những gì tôi viết ở trên chỉ là do tôi tưởng tượng ra. Nhưng nếu không dùng đến sự tưởng tượng này, thì tôi thực sự không làm sao lý giải được những phát biểu tự tin, công khai đến thế của các đồng nghiệp đáng kính kia của tôi.

Mà suy cho cùng, chẳng phải văn hóa truyền khẩu đã ăn rất sâu vào người VN chúng ta rồi sao? Mời đi ăn cưới, dự tiệc, hoặc thậm chí đi họp, nếu chỉ đưa thiệp/giấy mời, thì như thế là không coi trọng, người ta sẽ không đi. Phải gọi điện, nói đến tận tai, thì mới là thông tin chính thức.

Cũng vậy, thông báo dán sờ sờ trên bảng, nhưng vẫn cứ phải chen chúc đến chỗ người văn thư để hỏi, mới thấy yên tâm, mới tin là thật. Nếu có sự khác biệt giữa giấy và lời, thì người Việt tin vào lời hơn là tin vào giấy. Văn hóa truyền khẩu mà.

Ai không đồng tình với entry này của tôi, xin cho tôi lời giải thích khác. Mong lắm lắm, và cám ơn lắm lắm!

Còn các vị đồng nghiệp của tôi nếu có đọc entry này, mong các vị không giận, vì tôi hoàn toàn không có ý xúc phạm các vị. Nhầm lẫn cũng là bình thường thôi, quan trọng là khi nhận ra mình nhầm thì sửa lại. Chứ đừng tự vệ bằng cách cãi cho lấy được, thà chết chứ nhất định không nhận mình sai.

Mà dân trí, quan trí, "trí trí" (= trí tuệ của trí thức) của ta như thế này, đố biết khi nào VN có trường đại học đạt đẳng cấp quốc tế?

16 comments:

  1. Người ta cứ áp đặt chủ quan của mình vào khi thấy bộ giáo dục Mỹ mất đi quyền quản lý trường học thôi. Nếu nói thế thì bộ quốc phòng Mỹ cũng chỉ là department và secretary thì gọi là gì?

    Nếu nói thề thi quốc phòng Mỹ cũng không có bộ, không có bộ trưởng. Nhưng nó lại quản lý cả thế giới là sao?

    ReplyDelete
  2. Thôi như dậy là thua rồi! Hèn gì có rất nhiều người tâm huyết về giáo đục VN hay nói nhà dột từ nóc. quả là không sai rồi! Nhưng ý của tác giả rất hay là văn hóa truyền miệng.

    Nhưng theo tôi chắc có lẽ những vị dồng cấp ở Anh, Mỹ ít có cơ hội xuất hiện lên báo như bác Nhân nhà mình, người rất chi là tất bật nay đi gặp thầy giáo chông tiêu cực mai dự giờ, mốt lại tham dự lễ xyz. Chưa kể tháp tùng các đòan thanh tra về đia phương và còn phải dành thời gian duyệt chỉ tiêu của từng trường nữa mới khổ chứ!

    ReplyDelete
  3. TTĐ thân,
    Chào mừng bạn ghé chơi nhà, và để lại "bút tích".

    Việc bác Nhân nhà mình xuất hiện nhiều quá kể cũng đúng thật, tôi ở Úc 4 năm để học mà hầu như không nghe nhắc đến bộ trưởng giáo dục trên báo chí, truyền hình bao giờ!

    À mà bạn có thể cho tôi biết thêm về thân thế, sự nghiệp của bạn không? Như thế sẽ dễ trao đổi hơn, nếu bạn không phiền.

    Bác Hải,
    Đây chỉ là một trong nhiều sự ngộ nhận của VN về thế giới. Biết sao được bác ạ, bao nhiêu năm đóng cửa, cô lập. Và đa số các vị đang cầm cương nảy mực trong bộ giáo dục cũng như đa số các trường đại học của ta lại do hệ thống XHCN Nga và Đông Âu đào tạo, hỏi làm sao họ hiểu được hệ thống tư bản cho rõ ràng được? Nên đành chấp nhận và sửa từ từ thôi bác ơi!

    ReplyDelete
  4. Đọc cái này chị sẽ hiểu hơn trình độ của dân mình. Với cái PhD candidate của các bác nhà mình thì hiểu biết gì?

    Nếu không đi sát đáy quần chúng lấy gì để ăn với đồng lương chết đói?

    ReplyDelete
  5. Một bài viết rất hay. Tôi đang tự hỏi không rõ có phải ảnh "About Me" chụp ở Floriade,Canberra không?

    ReplyDelete
  6. Cảm ơn chị đã quan tâm! Đạt vừa cập nhật lại hồ sơ cá nhân. Hôm bữa có làm rồi bên blog của bác Hải nhưng nó áp phê tòan bộ.

    ReplyDelete
  7. Chào mọi người,

    Rất vui có nhiều người ghé qua và chia sẻ. Xin có vài ý kiến:

    1. Ôi, con thuyền Nghệ An giáo dục của VN. Chẳng biết con thuyền không bến này rồi sẽ trôi dạt về đâu? Hay cũng mãi mãi sẽ là Bến mơ (đẳng cấp quốc tế) dù thiết tha, thuyền ơi đừng chờ mong?

    2. Nặc danh: Bác ở Úc? Vì bác nhắc đến Floriade. Tôi đã dự Floriade được (chỉ có) 2 lần, lần đầu từ thuở xa xưa ấy, năm 1991 lận, còn trẻ trung lắm. (Ngậm ngùi! Ta đã làm gì đời ta?) Lần thứ hai, hình như là năm 1996. Rồi từ đó đến nay thì ... dòng sông nào đưa người tình đi biền biệt, tôi không còn có dịp nào trở lại Floriade nữa!

    Nhưng tấm hình này là chụp ở VN, hội hoa xuân 2010 đấy bác ạ. Ừ mà bác nói, tôi cũng thấy phần background (chỗ hoa tím, hoa trắng, hoa đỏ) có chút gì hao hao giống floriade thật!

    Thanh xuân bất tái lai, các bác ơi!

    3. Bác Hải: Tôi đọc rồi. Làm sao bây giờ hở bác? Vấn đề là có nhiều cái nó giống như ung thư giai đoạn cuối rồi, bây giờ ... chỉ chờ chết mà thôi. Thôi đành hẹn kiếp sau. Nhưng chúng ta có trách nhiệm phải chỉ ra hướng cho thế hệ sau làm, phải không bác?

    4. Đạt: chị đã đọc profile của em rồi. Chúc mừng. Hiện nay chị đang tự trách tại sao không thoát ra sớm hơn. Tự làm chủ lấy mình, tạo công ăn việc làm cho mình và người khác, xã hội VN đang rất cần những con người như thế em ạ.

    PA

    ReplyDelete
  8. Chà, cái link bác đưa ấy, tôi không dám có ý kiến bác Trèo ơi!

    Mặc dù một vài người trong đó có lẽ tôi cũng hơi biết biết, và hơi nghi nghi. Nhưng phải có đủ căn cứ, và chứng cứ, bác ạ.

    PA

    ReplyDelete
  9. BL đọc entry này cũng giật mình, BL ở Mỹ cũng lâu không biết Minister của Educational Department là ai?-BL không biết Dean,Director này nọ là ai? -Nhà hàng xóm là...Major County mà sắp moving mới biết,hic..hic
    "Tự làm chủ lấy mình, tạo công ăn việc làm cho mình và người khác, xã hội VN đang rất cần những con người như thế ..."-Điều này rất đúng.
    BL là "nạn nhân" của lề lối giáo dục tư tưởng"bao cấp"-ngày xưa còn trong nước,bạn bè bên Y ,Dược đòi hùn vốn mở clinic giống BS Hồ Hải kêu BL ra hợp tác- mà vốn là "con ngoan" cứ nghe lời gia đình lăn lộn trong bệnh viện nhà nước...để sau này ...tiến thân,trưởng khoa? hic...hic.Tưởng gì...vào nhà nước chỉ học được những bài học "cay đắng".

    ReplyDelete
  10. Chào BL,
    Bộ GD Mỹ nó invisible thế (đến nỗi VN người ta cứ nằng nặc nói rằng Mỹ không có Bộ Giáo dục), thế mà giáo dục đại học của nó lại là mô hình mà khắp thế giới phải học tập.

    Như vậy, chỗ này có một cái gì đó chúng ta phải học tập, đúng không BL?

    PA

    ReplyDelete
  11. Chính xác là nước Mỹ không có Bộ Văn - Thể - Du. Jo xin copy bài này. Cảm ơn!

    ReplyDelete
  12. Tôi đoán những người nói "ở Mỹ không có Bộ Giáo dục" có hàm ý nói rằng "ở Mỹ không có Bộ Đại học". Tôi đoán vậy vì Bộ GDDT của VN bao sân cả 2 mảng là Giáo dục (phổ thông) và Đào tạo (trung cấp, cao đẳng, đại học). Trong giới 'đại học' ở VN, khi nói tới "Bộ giáo dục" thì trong đầu vẫn nghĩ tới ông "quản lý nhà nước về đại học". Hình như ở Mỹ không có "ông" giống như MOET theo nghĩa đó (tức là không có Department for Higher Education).

    ReplyDelete
  13. Xin chào,
    Trước đây (1998), tôi cũng là một trong số nhiều nghĩ rằng Mỹ không có Bộ Giáo Dục. Nhưng nhờ có internet và Wiki nên đã "ngộ" ra. Rất đồng cảm với bài viết.
    Cảm ơn tác giả đã chia sẻ. Thân mến,

    ReplyDelete
  14. Xin chào,
    Trước đây (1998), tôi cũng là một trong số nhiều nghĩ rằng Mỹ không có Bộ Giáo Dục. Nhưng nhờ có internet và Wiki nên đã "ngộ" ra. Rất đồng cảm với bài viết.
    Cảm ơn tác giả đã chia sẻ. Thân mến,

    ReplyDelete
  15. Xin chào,
    Trước đây (1998), tôi cũng là một trong số nhiều nghĩ rằng Mỹ không có Bộ Giáo Dục. Nhưng nhờ có internet và Wiki nên đã "ngộ" ra. Rất đồng cảm với bài viết.
    Cảm ơn tác giả đã chia sẻ. Thân mến,

    ReplyDelete