Entry này tôi sẽ viết ngắn. Mục đích của nó là để đồng ý về tổng thể với bsngoc trong bài viết mới nhất của ông (?) trên blog bsngoc.wordpress.com rằng "dịch (đúng) là phản", và để phản bác chỉ một câu duy nhất mà bsngoc đã đưa ra để "bắt bẻ" bài dịch mà ông (?) cho là phản kia.
Dịch là phản, thì đúng rồi. Và ông Hồ Hải dịch sai nhiều tôi cũng đồng ý nốt, vì tôi đã đọc một vài bài dịch khác trên blog của ông ta với khá nhiều chỗ sai. Riêng bài "Hai trăm năm nghiên cứu ung thư" thì tôi không đọc vì tôi không quan tâm đến vấn đề này, và từ lâu cũng không đọc blog của ông Hồ Hải nữa.
Nhưng hôm nay khi ngồi đọc trên trang Ba Sàm thấy tựa bài viết "Dịch là phản - một bài dịch có quá nhiều sai sót" thì tôi đi theo đường dẫn và được đưa tới "nhà" của bsngoc, mới biết rằng đây là bài phê bình bản dịch của ông Hồ Hải. Đọc sơ sơ, tôi chú ý câu này của bsngoc:
3.- Câu “but prevention has been an elusive goal” mà dịch là “Tuy nhiên công tác phòng bệnh là một mục tiêu khó khăn” là thể hiện sự hụt hẫng về tiếng Anh. Câu đó có nghĩa là “nhưng phòng bệnh từng là một mục tiêu khó đạt”.
Tôi không có nhận định gì về bất kỳ chỗ nào khác trong bài viết của bsngoc, nhưng theo tôi, riêng câu này thì ông Hồ Hải không sai (dù câu tiếng Việt chưa thực rõ), còn bsngoc mới là người nhầm lẫn. Nếu các bạn xem lại câu của ông Hồ Hải và câu sửa lại của bsngoc thì thấy chúng chỉ khác nhau ở một điểm duy nhất, nếu không kể những khác biệt về cách dùng từ (tuy nhiên/nhưng; công tác phòng bệnh/phòng bệnh; khó khăn/khó đạt), đó là cách dịch cụm từ "has been".
Cụm từ này (tôi đã in đậm để làm rõ) ông Hồ Hải dịch là "là", bsngoc dịch là "từng là". Bsngoc cho là ông Hồ Hải dịch như vậy là "thể hiện sự hụt hẫng về tiếng Anh". Nhưng có đúng như vậy không?
Trong tiếng Việt, "từng là" có nghĩa là trước đây thì như thế, nhưng ngày nay đã khác. Còn "has been", tức thì present perfect trong tiếng Anh, thì tùy theo ngữ cảnh, có lúc có nghĩa là "đã từng" (= trước thì thế, giờ thì khác) như bsngoc nói, nhưng cũng có lúc có nghĩa "vẫn là" (= trước đã thế, giờ vẫn thế).
Cập nhật 10:24 ngày 15/6:
Xin đưa 2 ví dụ để minh họa 2 ý nghĩa mà tôi đã nêu ở trên:
1. I've heard that song before. --> Tôi đã từng nghe bài hát đó rồi. (Đã xảy ra trong quá khứ, và chấm dứt rồi).
2. I've been a teacher since 1983. --> Tôi (vẫn) là giáo viên từ 1983 đến giờ. (Trước đây là giáo viên, đến giờ vẫn là giáo viên).
Nhìn vào trong bản gốc thì thấy câu mà bsngoc trích nằm trong đoạn này:
Như vậy, bài viết nêu rõ ràng là cho đến nay, việc phòng ngừa [ung thư] vẫn là một điều khó khăn (well, "một mục tiêu khó đạt" như lời bsngoc). Nếu dịch như bsngoc là "từng là", thì phần còn lại của bài viết hẳn phải nêu những phương cách phòng ngừa mà hiện nay người ta có thể áp dụng. Nhưng, như tôi trích dẫn ở trên (phần in nghiêng đậm) thì có thể thấy rõ việc phòng ngừa ung thư cho đến này vẫn còn khó khăn lắm, đúng là "an elusive goal". Nói tóm lại, câu trên cần phải dịch là "việc phòng ngừa vẫn là một mục tiêu khó đạt", chứ không thể dịch "phòng ngừa từng là một mục tiêu khó đạt".
Bản dịch của ông Hồ Hải (riêng cho câu này thôi) tuy không có chữ "vẫn" để cho thấy ông có chú ý đến thì "present perfect" nhưng thật ra lại đúng tinh thần của câu viết hơn, vì nó không làm cho người ta nghĩ rằng việc phòng ngừa ung thư ngày nay đã dễ dàng hơn.
Xin có vài lời trao đổi như trên, để cho mọi việc rõ ràng hơn.
Dịch là phản, thì đúng rồi. Và ông Hồ Hải dịch sai nhiều tôi cũng đồng ý nốt, vì tôi đã đọc một vài bài dịch khác trên blog của ông ta với khá nhiều chỗ sai. Riêng bài "Hai trăm năm nghiên cứu ung thư" thì tôi không đọc vì tôi không quan tâm đến vấn đề này, và từ lâu cũng không đọc blog của ông Hồ Hải nữa.
Nhưng hôm nay khi ngồi đọc trên trang Ba Sàm thấy tựa bài viết "Dịch là phản - một bài dịch có quá nhiều sai sót" thì tôi đi theo đường dẫn và được đưa tới "nhà" của bsngoc, mới biết rằng đây là bài phê bình bản dịch của ông Hồ Hải. Đọc sơ sơ, tôi chú ý câu này của bsngoc:
3.- Câu “but prevention has been an elusive goal” mà dịch là “Tuy nhiên công tác phòng bệnh là một mục tiêu khó khăn” là thể hiện sự hụt hẫng về tiếng Anh. Câu đó có nghĩa là “nhưng phòng bệnh từng là một mục tiêu khó đạt”.
Tôi không có nhận định gì về bất kỳ chỗ nào khác trong bài viết của bsngoc, nhưng theo tôi, riêng câu này thì ông Hồ Hải không sai (dù câu tiếng Việt chưa thực rõ), còn bsngoc mới là người nhầm lẫn. Nếu các bạn xem lại câu của ông Hồ Hải và câu sửa lại của bsngoc thì thấy chúng chỉ khác nhau ở một điểm duy nhất, nếu không kể những khác biệt về cách dùng từ (tuy nhiên/nhưng; công tác phòng bệnh/phòng bệnh; khó khăn/khó đạt), đó là cách dịch cụm từ "has been".
Cụm từ này (tôi đã in đậm để làm rõ) ông Hồ Hải dịch là "là", bsngoc dịch là "từng là". Bsngoc cho là ông Hồ Hải dịch như vậy là "thể hiện sự hụt hẫng về tiếng Anh". Nhưng có đúng như vậy không?
Trong tiếng Việt, "từng là" có nghĩa là trước đây thì như thế, nhưng ngày nay đã khác. Còn "has been", tức thì present perfect trong tiếng Anh, thì tùy theo ngữ cảnh, có lúc có nghĩa là "đã từng" (= trước thì thế, giờ thì khác) như bsngoc nói, nhưng cũng có lúc có nghĩa "vẫn là" (= trước đã thế, giờ vẫn thế).
Cập nhật 10:24 ngày 15/6:
Xin đưa 2 ví dụ để minh họa 2 ý nghĩa mà tôi đã nêu ở trên:
1. I've heard that song before. --> Tôi đã từng nghe bài hát đó rồi. (Đã xảy ra trong quá khứ, và chấm dứt rồi).
2. I've been a teacher since 1983. --> Tôi (vẫn) là giáo viên từ 1983 đến giờ. (Trước đây là giáo viên, đến giờ vẫn là giáo viên).
Nhìn vào trong bản gốc thì thấy câu mà bsngoc trích nằm trong đoạn này:
Cancer Prevention
No matter how easy cancer treatment may become, it is preferable to prevent cancer. But prevention has been an elusive goal. Figure 2illustrates three notable pathways to success, with discoveries of the connection between viruses and cancer, methods of chemoprevention, and the role of tobacco in cancer. When the cause of cancer is known, its prevention becomes a problem in modifying human behavior.
[...]
To date, the historic goal of creating a cancer vaccine has been realized only for cancers that are caused by viral infections. Even when the causal virus has been identified, the elapsed time from discovery to prevention has been long.
Như vậy, bài viết nêu rõ ràng là cho đến nay, việc phòng ngừa [ung thư] vẫn là một điều khó khăn (well, "một mục tiêu khó đạt" như lời bsngoc). Nếu dịch như bsngoc là "từng là", thì phần còn lại của bài viết hẳn phải nêu những phương cách phòng ngừa mà hiện nay người ta có thể áp dụng. Nhưng, như tôi trích dẫn ở trên (phần in nghiêng đậm) thì có thể thấy rõ việc phòng ngừa ung thư cho đến này vẫn còn khó khăn lắm, đúng là "an elusive goal". Nói tóm lại, câu trên cần phải dịch là "việc phòng ngừa vẫn là một mục tiêu khó đạt", chứ không thể dịch "phòng ngừa từng là một mục tiêu khó đạt".
Bản dịch của ông Hồ Hải (riêng cho câu này thôi) tuy không có chữ "vẫn" để cho thấy ông có chú ý đến thì "present perfect" nhưng thật ra lại đúng tinh thần của câu viết hơn, vì nó không làm cho người ta nghĩ rằng việc phòng ngừa ung thư ngày nay đã dễ dàng hơn.
Xin có vài lời trao đổi như trên, để cho mọi việc rõ ràng hơn.
Thưa chị Phương Anh,
ReplyDeleteTôi có đọc bài viết của BsNgoc.
Trong câu “but prevention has been an elusive goal” tôi nghĩ ý nhấn mạnh của BsNgoc là ở chữ
"elusive goal" chứ không phải ở chữ"has been" chị ạ.Tôi cũng chỉ phỏng đoán qua câu chữ thôi nên không dám chắc.
Raphy.
Với đoạn "but prevention has been an elusive goal", bsngoc chỉ muốn nhấn mạnh sự khác biệt ở chữ "elusive"(difficult to define/describe) với "khó khăn" của một "bác sĩ" "số một về hệ thống trường học tại US", chứ không phải "là" hay "từng là"
ReplyDeleteChào các bạn,
ReplyDeleteCám ơn comments của các bạn; tuy nhiên theo tôi thấy nếu không xét đến từ "là" hoặc "từng là" thì giữa bản dịch của bsngoc và của ông Hồ Hải chẳng có gì khác biệt, trừ cách dùng từ khác nhau (đương nhiên) thôi. "an elusive goal" thì dịch là "mục tiêu khó khăn" (ông HH) hay "mục tiêu khó đạt" (bsngoc) thì có khác gì đâu các bạn nhỉ?
Chào chị Phương Anh,
ReplyDeleteThông thường ta dịch chữ "elusive" là khó khăn hay khó đạt thì cũng như nhau cả thôi.Tuy nhiên có còn có một nghĩa nữa ở mức độ cao hơn gần giống như là "impossible to achieve".Không biết các ông "Tây" viết cái bản gốc tiếng anh các ông ấy muốn dùng nghĩa nào...Riêng về phía các ông "Ta" theo tôi thì:
"Thương nhau thì củ ấu cũng tròn,
Ghét nhau thì quả bồ hòn cũng méo" thành ra nó mới nên chuyện.
Còn "has been", tức thì present perfect trong tiếng Anh, thì tùy theo ngữ cảnh, có lúc có nghĩa là "đã từng" (= trước thì thế, giờ thì khác) như bsngoc nói, nhưng cũng có lúc có nghĩa "vẫn là" (= trước đã thế, giờ vẫn thế).
ReplyDeleteTheo tôi được học lỏm bỏm thì present perfect luôn được hiểu theo nghĩa thứ hai chứ ạ. Còn theo nghĩa thứ nhất thì phải diễn đạt theo cách khác. Trình tiếng anh hạn chế, mong các bác chỉ giáo.
Bạn 6:32 PM,
ReplyDeleteTrong đa số trường hợp thì present perfect dùng theo nghĩa thứ hai, nhưng không phải là luôn luôn bạn ạ. Vẫn có những lúc hiểu theo nghĩa 1 đấy.
Câu "I've been a teacher since 1983" thì hiểu theo 2 là đúng rồi, nhưng nếu nói "I've been to Saigon several times" thì lại là nghĩa 1. Câu đầu dịch là "Tôi là giáo viên từ năm 1983 đến giờ" (tức trước nay vẫn là giáo viên), còn câu sau dịch là "Tôi đã từng đến SG nhiều lần rồi" (hiện nay tôi không đang ở SG).
Bạn có thể đọc ở đây: http://www.englishpage.com/verbpage/presentperfect.html, trong đó nghĩa "đã từng" là nghĩa đầu tiên (USE 1), còn nghĩa "vẫn là" là nghĩa thứ hai (USE 2).
Xin cảm ơn TS Phương Anh đã chỉ giáo.
DeleteChào chị Phương Anh,
ReplyDelete"Present perfect tense" nó diễn tả sự việc xảy ra trong quá khứ và tiếp diễn tới hiện tai.Trong thì này thì việc xác định chính xác thời gian không quan trọng.
Theo tôi thì BsNGOC đúng chị ạ (= xảy ra trước đó & chấm dứt ở hiện tại)còn nếu vẫn tiếp diễn tiếp tục trong thời gian xác định ở hiện tại thì ta nên dùng "Present perfect continuous tense" thì sự diễn tả nó chính xác hơn.
Nói thật với chị tôi chẳng bao giờ bận tâm tới văn phạm trong tiếp xúc hàng ngày.Nhiều khi mình chỉ biết nói theo quán tính thế thôi có lúc cũng chẳng biết mình nói trúng hay trật vì trong giao thiệp hằng ngày chẳng ai rảnh mà "bắt lỗi" văn phạm của mình cả chị ạ.Có điều nếu một bài viết mà văn phạm chính xác thì người đọc họ có thể đánh giá trình độ người viết ở mức độ nào vì nó nằm ình ra trên giấy trắng mực đen.
Như tôi cũng đã nói trước đây,cuối cùng thì tiếng anh nó vẫn là second language thành ra dù có hay thế nào đi nữa nó vẫn mang âm hưởng & suy nghĩ của ngôn ngữ thứ nhất.Con trai tôi sinh tại Úc nó vẫn cười & than phiền tôilà bố viết & nói vẫn theo kiểu người việt buồn cười lắm bố ạ.
Chào chị.
Raphy
Anh Raphy thân,
ReplyDeleteCám ơn anh có ý kiến đóng góp. Tôi đồng ý với anh nhiều điều, nhưng trong trường hợp này thì tôi xin phép không đồng ý với anh. Dù sao thì ngữ pháp tiếng Anh cũng là một phần nghề nghiệp của tôi anh ạ :-); vả lại, tôi thấy anh nói dùng present perfect continuous để nói sự tiếp diễn từ quá khứ đến hiện tại ở đây là không chính xác. Tôi sẽ đưa ví dụ dưới đây nhé.
Giả sử tôi muốn nói, tôi là giáo viên từ năm 1983 đến giờ (đây là đúng sự thật đấy anh ạ), thì tôi chỉ cần nói: I've been a teacher since 1983 - present perfect; chứ không nói (và không thể nói) là I've been being a teacher since 1983 - present perfect continuous, phải không anh?
Thưa chị Phương Anh,
ReplyDeleteCó gì sai với câu: "I have been being a teacher since 1983" mà không thể nói ? thưa chi ! lý do sao sai & sai chỗ nào
Ví dụ của chị chỉ là cách nói.Thay vì phải nói "I've been being a teacher since 1983" tôi nói thế này có rõ hơn không chị nhé"I've been teaching (English in Uni) since 1983" vậy người nghe có cần tôi phải xưng danh tôi là teacher mới hiểu không ?
Raphy
Thưa các bác, tôi tình cờ lang thang lọt vào đây thấy chuyện này hay hay nên cũng xin phép đóng góp tí ý kiến:
ReplyDeleteXét về mặt "kỹ thuật" thì câu "I have been being a teacher since 1983" không sai văn phạm nhưng có 2 điểm khiến cho câu đó không ổn:
1) Tuy đúng văn phạm về mặt "kỹ thuật" nhưng vẫn sai văn phạm về cách dùng động từ "be" trong trường hợp này. "Be" là một trong một số động từ chỉ "tình trạng" (stative) như "know", "tend", "want"... và không thể dùng dưới dạng "continuous" trong trường hợp này. Do đó mà ta nói "I am a man" chứ không nói "I am being a man", trừ phi muốn nói theo nghĩa khác, chẳng hạn như theo nghĩa "rộng lượng", "quân tử"....
2) Có rất nhiều trường hợp một câu đúng văn phạm nhưng người nói tiếng mẹ đẻ là tiếng Anh lại không bao giờ nói thế. Người nói tiếng mẹ đẻ là tiếng Anh sẽ không nói "I have been being a teacher since 1983"! mà sẽ nói như câu thí dụ kia của bác "I've been teaching (something) since 1983"
Tôi cũng đồng ý với chị PA về chuyện dịch thành "là" hay "từng là" ở trên và có một thắc mắc về câu "Trình tiếng Anh hạn chế" của bác Anonymous vì nhìn rất lạ mắt! Tôi đoán bác nói "trình" ở đây là "trình độ" nhưng không dám chắc 100%. Nếu đúng như tôi đoán thì phải chăng bác vô ý viết thiếu mất chữ "độ" hay là bác thực sự cố ý cắt bớt chữ "độ" mà chỉ viết một chữ "trình" thôi?