Sunday, February 23, 2014

Quản lý trường lớp mầm non tư thục: Cần một cách làm khác (Nhân Dân 22/2/2014)

Bài viết này của tôi được viết theo đề tài đặt hàng của báo ND, nay đã được đăng lên, nhưng được biên tập lại một số đoạn. Xin đăng bản gốc dưới đây. Ai quan tâm đến bản đã biên tập có thể xem ở đây: http://www.nhandan.org.vn/cuoituan/chuyen-de/item/22438002-quan-ly-giao-duc-mam-non-tu-thuc.html.
-----------------


QUẢN LÝ TRƯỜNG LỚP MẦM NON TƯ THỤC: CẦN MỘT CÁCH LÀM KHÁC

Dịch vụ chăm sóc trẻ mầm non tư thục đã tồn tại nhiều năm nay ở các thành phố lớn như Hà Nội và TP HCM. Số trẻ em mầm non được gửi tại các nhà trẻ, nhóm trẻ tư nhân hiện nay đã đạt mức ngang ngửa với khu vực công lập. Tuy vậy, mãi đến gần đây vấn đề quản lý nhà trẻ, nhóm trẻ tư nhân mới được đặt ra một cách toàn diện. Cuộc họp đầu năm Giáp Ngọ vào ngày 7/2 do Thành ủy triệu tập liên quan đến công tác giáo dục trẻ mầm non[1] đã nói lên tính cấp bách của vấn đề.

Tại sao có sự quan tâm đặc biệt như vậy vào lúc này? Có lẽ không ai không biết đến những sự cố đáng buồn xảy ra dồn dập trong năm 2013, mà đỉnh điểm là vụ bạo hành trẻ em tại một nhà ở Thủ Đức[2]. Vụ việc này sau đó đã được xử lý nhanh chóng và nghiêm khắc nhằm mục đích răn đe để làm nhụt chí những kẻ đã và đang có những vi phạm tương tự nhưng chưa bị phát hiện.

Xiết chặt quản lý, rồi sao nữa?
Kiên quyết và mạnh tay xử lý các vi phạm rõ ràng là cần thiết. Đó cũng là những gì hứa hẹn sẽ xảy ra trong năm 2014 này[3]. Tại cuộc họp đầu năm ngày 7/2 đã nêu ở trên, Văn phòng Thành ủy đã đưa ra những con số đáng giật mình: TP.HCM hiện đang có  1.028 nhóm, lớp trường nhân trông giữ trẻ không phép; 1.060 giáo viên, bảo mẫu, người giữ trẻ tại các nhóm lớp, trường tư thục không phép trong đó 337 người có trình độ thấp, không có chuyên môn, không qua trường lớp đào tạo[4]. Một mục tiêu quan trọng của TP HCM trong thời gian tới là tập trung “giải quyết” các đối tượng này. 

Đây có thể là một tin mừng, cho thấy các cấp quản lý đang bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến một vấn đề đã bị bỏ lơ quá lâu. Nhưng nhìn ở môt góc độ khác, nó phản ánh một khuynh hướng đáng lo ngại, đó là: đổ lỗi hoàn toàn cho các nhà trẻ, nhóm trẻ tư nhân. Đọc lại các thông tin trên báo chí, truyền thông và dư luận công chúng, ta thấy rất nhiều lời lên án đối với những người vi phạm: Tham lợi nên không đầu tư cho các điều kiện vệ sinh và an toàn của trẻ, sử dụng những cô nuôi dạy trẻ chưa qua đào tạo và thiếu trình độ để tiết kiệm chi phí; thiếu hiểu biết, thiếu trách nhiệm, cố tình vi  phạm pháp luật khi hoạt động chui và hoàn toàn không đăng ký với địa phương vv. 

Không sai, nhưng chưa đủ! Để những sự việc đau lòng như vậy xảy ra cho trẻ em, vốn quý của xã hội như chúng ta vẫn nói, lẽ nào ngành giáo dục, ngành y tế, các đoàn thể, địa phương, gia đình và toàn xã hội lại vô can?

Nếu chỉ chăm chăm xử lý vi phạm, hệ quả tất yếu sẽ là tăng cường kiểm tra, thu hồi giấy phép, đóng cửa các nhà trẻ, nhóm trẻ không đạt yêu cầu, và thậm chí không cho phép tư nhân hoạt động trong lĩnh vực chăm sóc trẻ mầm non. Cũng tốt, nếu nhà nước có thể cung cấp đầy đủ dịch vụ chăm sóc trẻ mầm non công lập đến mọi người, như đang xảy ra ở một vài quốc gia ở Bắc Âu với dân số vài triệu người và một nền kinh tế phát triển. Nhưng tuyệt đại đa số các quốc gia khác, kể cả những quốc gia có nền kinh tế hàng đầu thế giới như Mỹ, Nhật, vv vẫn tồn tại các trường lớp mầm non tư thục hoạt động song hành với hệ thống công lập.[5] Vấn đề dường như không phải là cho phép hay không phép tư nhân chăm sóc, giáo dục trẻ mầm non, mà là quản lý như thế nào để có được kết quả tốt nhất.
Riêng tại Việt Nam, cùng với quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa đang diễn ra thì nhu cầu về dịch vụ chăm sóc trẻ em vốn đã quá tải đối với hệ thống công lập không những không giảm đi mà ngày càng tăng thêm, và, như báo chí đã từng lên tiếng cảnh báo, các công nhân và người lao động nghèo vẫn đang mỏi mòn mong đợi có nhà trẻ tại nơi làm việc[6], để không phải gửi con em vào những chỗ không thể yên tâm mà vẫn phải bấm bụng làm ngơ.

Đi tìm câu trả lời khác
Rõ ràng là cần có một cách quản lý khác, vừa khuyến khích được tư nhân tham gia vào việc cung cấp dịch vụ thiết yếu này, vừa quản lý được chất lượng chăm sóc trẻ mầm non. Nhưng thay đổi như thế nào? Câu hỏi này cho đến nay vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng. Quay lại TP HCM, trong cuộc họp quan trọng đầu năm đã nêu ta cũng chỉ thấy lời hứa xiết chặt quản lý và cung cấp thêm nhà trẻ công lập, mà không rõ họ sẽ làm điều đó như thế nào, hay vẫn sẽ chỉ là những kế hoạch trên giấy. 

Có thể, các nhà quản lý của chúng ta đang lúng túng chính là vì quan điểm chỉ nhìn thấy lỗi lầm của trường lớp mầm non tư thục, mà không thấy được họ cũng là đối tác tích cực để cùng với khối công lập thực hiện nhiệm vụ nặng nề của giáo dục mầm non.

Nhưng trong khi chúng ta đang lúng túng với câu hỏi mới thì câu trả lời đã tồn tại ở một quốc gia lân cận trong khu vực. Báo cáo của Văn phòng UNESCO tại Bangkok kết hợp với Quỹ Nhi đồng của Liên hiệp quốc được viết vào năm 2012[7] đã phân tích những thách thức trong việc chăm sóc giáo dục trẻ em của các nước đang phát triển như Việt Nam, Thái Lan, Pakistan, vv để từ đó đưa ra những khuyến nghị phù hợp, dựa trên 5 vấn đề cốt lõi:
(1) Chính sách toàn diện;
(2) Ưu tiên cho các đối tượng “thiệt thòi”;
(3) Chăm sóc và giáo dục toàn diện trẻ mầm non;
(4) Các tiêu chuẩn, quy định, hướng dẫn, và hoạt động bồi dưỡng - phát triển năng lực;
(5) Yêu cầu về chất lượng kèm cơ chế hỗ trợ, giám sát và rà soát thường xuyên, với sự tham gia của tất cả các bên liên quan. 

Những vấn đề cốt lõi nêu trên cung cấp cho chúng ta một quan điểm toàn diện với các yếu tố cần quan tâm của một hệ thống chăm sóc giáo dục trẻ mầm non, từ đó các thiếu sót, bất cập của hệ thống chúng ta đã lộ rõ. Chúng ta có “chính sách” nhưng chỉ ở mức độ vĩ mô, không được cụ thể hóa thành những chỉ tiêu và giải pháp khả thi; chúng ta chưa quan tâm đủ đến những người nhập cư và những địa bàn có tập trung nhiều công nhân và người lao động; chưa có quan điểm toàn diện trong việc chăm sóc trẻ mầm non khi quy định chỉ có ngành giáo dục là chịu trách nhiệm về chất lượng giáo dục mầm non; các tiêu chuẩn và quy định còn khá sơ sài; và chúng ta rất ít quan tâm bồi dưỡng, phát triển năng lực thường xuyên cho đội ngũ giáo viên mầm non, đặc biệt là khu vực ngoài công lập; và cuối cùng, chúng ta hoàn toàn thiếu những cơ chế chất lượng đối với giáo dục mầm non, trong khi bỏ quá nhiều thời gian vào những báo cáo mang nặng tính hình thức như các phong trào thi đua, các kỳ thao diễn vv – danh mục nói trên còn có thể kéo dài thêm nhiều nữa.

Để bổ sung và sửa chữa những thiếu sót bất cập vừa được chỉ ra đòi hỏi nhiều thời gian và đặc biệt là nguồn lực vốn không dồi dào của một nước đang phát triển như Việt Nam. Xã hội hóa giáo dục, một chủ trương ra đời rất sớm và rất sáng suốt của ngành giáo dục có lẽ lại một lần nữa là câu trả lời cho vấn đề chăm sóc giáo dục trẻ mầm non. Thay vì sử dụng toàn bộ ngân sách hạn hẹp để cung cấp đủ nhà trẻ công lập tại các địa phương (trong đó có các khu công nghiệp), đào tạo đủ giáo viên mầm non để cung cấp cho các trường mầm non công lập, cần có quy định trách nhiệm xây dựng nhà trẻ cho các công ty, xí nghiệp tư nhân, đặc biệt là khu vực có đầu tư nước ngoài; khuyến khích, hỗ trợ, đào tạo bồi dưỡng (có thể thu phí một phần) cho lực lượng giáo viên mầm non ngoài công lập, thậm chí hỗ trợ về tài chính, cho tư nhân thực hiện dịch vụ chăm sóc trẻ mầm non; và tất nhiên, tăng cường quản lý, giám sát và kiểm định chất lượng các trường lớp mầm non không phân biệt công tư  – phải chăng đó chính là giải pháp cho vấn đề dường như không có lối thoát hiện nay?

No comments:

Post a Comment